Shinkichi Tajiri: The Restless Wanderer is een tentoonstelling die het 100ste geboortejaar van de Japans-Amerikaanse kunstenaar Shinkichi Tajiri viert. Als eerbetoon aan hun grootvader en zijn oeuvre stelden kleinkinderen Tanéa en Shakuru Tajiri de tentoonstelling samen.

In 2023 zou de Japans-Amerikaanse kunstenaar Shinkichi Tajiri (1923, Los Angeles, Californië, Amerika – 2009, Baarlo, Nederland) 100 jaar zijn geworden. Een mijlpaal die gevierd wordt met Shinkichi Tajiri: The Restless Wanderer. Aan de hand van Shinkichi’s ingrijpend levensverhaal lichten Tanéa en Shakuru, zijn kleinkinderen, in deze tentoonstelling het oeuvre van de veelzijdige kunstenaar toe. In totaal zijn tientallen werken uit zijn Warriors-, Seeds-, Machines-, en Knot-series vanaf 2 december in het Bonnefanten te zien, aangevuld met nieuw, niet eerder getoond, materiaal uit het familiearchief van de Tajiri’s, anekdotes en werken van bevriende kunstenaars en inspiratiebronnen, waaronder Isamu Noguchi, Karel Appel, Constant, Lucebert en Julio González

Terug in de tijd

Om Shinkichi’s werk goed te kunnen begrijpen neemt de tentoonstelling de bezoeker 100 jaar mee terug in de tijd; het moment dat Shinkichi Tajiri als vierde zoon van Issei-immigranten oftewel de eerste generatie Japanse immigranten werd geboren. In de Afro-Amerikaanse wijk Watts in Los Angeles groeide hij op en toonde hij grote vindingrijkheid, tot 7 december 1941; Shinkichi’s achttiende verjaardag. Op die dag vielen Japanse troepen de marinebasis Pearl Harbor aan. Als gevolg hiervan werden meer dan 120.000 aan de westkust wonende Japanners en Japans-Amerikanen, zonder enige vorm van juridisch proces, opgesloten in primitieve interneringskampen. Ook Shinkichi en zijn familie werden gevangengenomen. Deze ervaring heeft diepe sporen achtergelaten die later zichtbaar zijn in artistieke uitingen.

De breuk

De indiensttreding bij het Amerikaanse leger in 1943 was Shinkichi’s kans om te ontsnappen aan het concentratiekamp. In 1944 raakte hij ten noorden van Rome zwaargewond. Tot het einde van zijn diensttijd in 1946 werd hij op diverse plekken in Frankrijk en Duitsland gestationeerd, alvorens hij terugkeerde naar zijn thuisland. Daar werd hij, ondanks zijn pogingen om een nieuw bestaan op te bouwen, voortdurend geconfronteerd met de raciale gevolgen van de Tweede Wereldoorlog tegenover mensen met een Japanse afkomst. In 1948 nam Shinkichi het besluit om de Verenigde Staten definitief de rug toe te keren en op zoek te gaan naar een nieuw thuis. Van de ene op andere dag werd hij een ‘restless wanderer’.

Zelfverkozen ballingschap

Parijs had een grote aantrekkingskracht op Shinkichi. Hij besloot te emigreren naar dit mondiale toevluchtsoord voor creatievelingen. Diverse ontmoetingen met gelijkgestemden die allen op zoek waren naar identiteit en zingeving, en inspiratiebronnen als beeldhouwer Zadkine en schilder Léger, volgden. Deze combinatie van (artistieke) invloeden en zijn traumatische herinneringen aan de oorlogstijd zorgden voor vernieuwend werk, wat niet onopgemerkt bleef bij de leden van de Nederlandse Cobra-beweging. Met hen exposeerde hij in 1949 in het Stedelijk Museum in Amsterdam en in 1951 in Palais des Beaux Arts, Luik. 

Thuiskomen 

Begin jaren ’50 leerde Shinkichi kunstenares Ferdi Jansen kennen in Parijs. Na een periode samen in Parijs en Amsterdam verkozen Shinkichi en Ferdi rust en ruimte boven het leven in de stad. Ze vestigden zich in 1962 in het Limburgse Kasteel Scheres in Baarlo, waar hun kinderen Giotta en Ryu evenals later hun kleinkinderen Tanéa en Shakuru opgroeiden tussen indrukwekkende en mysterieuze creaties van Shinkichi en Ferdi. 

Kunst als verwerking 

Shinkichi’s sculpturen, films, gedichten, foto’s en schilderijen zijn doordrenkt met symbolen en verwijzingen naar zijn Japanse en Amerikaanse identiteit, de breuk met zijn thuisland en zijn ervaringen in de oorlog. Deze samenhang maakt Shinkichi’s werk van artistiek, historisch en maatschappelijk belang. Kunst was voor de grootvader van Tanéa en Shakuru een manier om te overleven en trauma’s te verwerken. 

Een persoonlijk perspectief 

Jaren later kijken Tanéa (1992) en Shakuru (1994), met dankbaarheid naar de bijzondere nalatenschap. Het samenstellen van de tentoonstelling geeft ze de kans om opnieuw te kijken naar het leven van hun opa. Waarbij ze stil staan bij zijn verreikende invloed op hen, en deze heroverwegen.

The Restless Wanderer is naast een eerbetoon aan hun (groot)vader ook een uitnodiging aan eenieder om in dialoog te gaan over deze actuele, universele thema’s als migratie en ballingschap. Een gesprek gericht op ontmoeting, herkenning en erkenning, uitwisselen van ervaringen en inzichten, ongeacht leeftijd of afkomst.

Shinkichi Tajiri: The Restless Wanderer

De tentoonstelling is een samenwerking tussen de Shinkichi Tajiri Estate en het Bonnefanten. Uniek is de intergenerationele wijze waarop de tentoonstelling is samengesteld door Tanéa en Shakuru, de kleinkinderen van Shinkichi Tajiri. 

Het proces van het samenstellen van de tentoonstelling Shinkichi Tajiri: The Restless Wanderer is vastgelegd in een bijbehorende publicatie die vanaf 2 december beschikbaar is in de museumshop.

Ter gelegenheid van de 100ste geboortedag van Shinkichi Tajiri is vanaf 2 december 2023 t/m 22 maart 2024 de jubileumtentoonstelling A long homecoming: een eeuw Shinkichi Tajiri te zien in museum van Bommel van Dam in Venlo. Centraal staat Tajiri's leven en iconische werk in de tijd dat Kasteel Scheres in het Noord-Limburgse Baarlo zijn vestigingsplaats en atelier was. Na vele omzwervingen vond hij hier zijn thuis.